Luchtbeeld autosnelweg

Het aantal verkeersslachtoffers op Belgische wegen ging vorig jaar, na de coronajaren, weer in licht stijgende lijn. Aangezien ons land het op dit vlak beduidend slechter doet dan onze buurlanden, kwam de start van het parket voor de verkeersveiligheid in juli 2022 geen moment te vroeg. Het zorgt voor een uniforme verwerking van de snelheidsovertredingen. Flitsen boven de gemeten snelheid van 129km/u werd de norm op snelwegen. Er kwamen 33 medewerkers van de federale politie bij die instaan voor de vaststelling van de overtredingen. En de verschillende overheden investeerden in meer trajectcontroles. Die aanpak moet op termijn de gemiddelde snelheid op onze wegen doen dalen. Dat is belangrijk want elke kilometer die te snel gereden wordt, verhoogt het risico op dodelijke ongevallen met 4%. Het parket van de verkeersveiligheid wil op die manier bijdragen aan verkeersveiligere wegen voor alle weggebruikers.  

Het aantal verkeersslachtoffers in ons land ligt te hoog. Vorig jaar vielen er 45.604 slachtoffers in het verkeer, onder wie 521 doden. Het aantal verkeersdoden in 2022 steeg met 8% ten opzichte van 2021. De voorbije twee jaar kwam zo een einde aan de dalende lijn die was ingezet. Hoewel die daling, zeker in 2020, vertekend werd door de coronamaatregelen, toont dit opnieuw aan dat er moet blijvend geïnvesteerd worden in verkeersveiligheid als we de doelstelling willen halen om tegen 2050 tot 0 verkeersdoden te komen.

Grafiek Evolutie van het aantal letselongevallen en het aantal slachtoffers, België
Verkeersveiligheidsbarometer, Vias.be
Grafiek Preliminary number of road fatalities per million inhabitants by country, 2022
https://transport.ec.europa.eu/

Bovendien ligt de verkeersmortaliteit in België met 52 verkeersdoden per miljoen inwoners in 2022 ook hoger dan het Europese gemiddelde (46). We doen het slechter dan onze buurlanden Nederland (35), Duitsland (34) en Frankrijk (49).

Snelheid is nog altijd één van de grootste oorzaken van verkeersongevallen. Verkeersexperts zijn het erover eens dat ook in beperkte mate te snel rijden voor meer verkeersdoden zorgt. Zo leidt de verhoging van de gemiddelde snelheid met 1 km per uur tot 4% meer kans op dodelijke verkeersongevallen.

De verschillende overheden zetten daarom meer in op snelheidscontroles. Bij de federale politie is het aantal medewerkers die instaan voor de uitlezing van de snelheidscamera’s en het opstellen van een proces-verbaal gestegen van 69 in 2021 naar 102 in 2022. Hierdoor kon de politie in 2022 meer overtredingen verwerken. In juli 2022 werd eveneens het parket voor de verkeersveiligheid opgericht. Dit parket zorgt ervoor dat Justitie in staat is om alle overtredingen op een uniforme manier op te volgen.

Nieuwe trajectcontroles

De gemiddelde snelheid op onze wegen moet omlaag om de negatieve trend te keren van het aantal verkeersslachtoffers, en daarom investeert de overheid in meer verkeersveiligheid. Dit doet ze door het plaatsen van nieuwe trajectcontroles op Vlaamse, Brusselse en Waalse wegen, de activering van nieuwe trajectcontroles en de afschaffing van de bestaande quota- en tolerantiemarges op de snelwegen.

Snelheidscamera’s en trajectcontroles hebben een grote impact op het verminderen van het aantal ongevallen. Uit onderzoek blijkt dat trajectcontroles het aantal dodelijke slachtoffers doen dalen met maar liefst 56%. Vaste snelheidscamera’s zorgen voor een vermindering van de ongevallen met 20%. Door consequent te controleren op de snelheid, kan het aantal verkeersdoden op onze wegen verminderd worden.

Trajectcontroles zorgen niet alleen voor een betere handhaving maar ook voor een betere verkeersdoorstroming, verminderen de uitstoot van schadelijke stoffen en bevorderen de algemene verkeersveiligheid. Het verhoogde risico om betrapt te worden zorgt er bovendien voor dat automobilisten zich meer bewust zijn van hun snelheid en daardoor veiliger rijden.

Momenteel zijn er al meer dan 66  trajectcontrolesystemen op verschillende snelwegen in ons land die verkeersovertredingen kunnen vaststellen. Daarnaast zijn er ook heel wat trajectcontroles  bijgekomen op de gewestwegen in 2022.

Tot voor kort werkten de snelheidscamera’s op de snelwegen met quota en werd er dus niet altijd geflitst. De camera’s werden op bepaalde momenten afgezet. Op andere plaatsen waren er ook tolerantiemarges, waardoor er bijvoorbeeld pas vanaf 140 kilometer per uur werd geflitst. Dit is sinds de zomer van 2022 verleden tijd en er wordt nu altijd een boete opgelegd indien de gemeten snelheid meer dan 129km/u bedraagt op autosnelwegen. Sinds 15 maart is in Wallonië het proefproject “Slow down” op poten gezet. Twaalf flitspalen op de Waalse gewestwegen werden hiervoor geselecteerd. Deze flitsen voortaan zonder tolerantiemarge.

Men mag de tolerantiemarges uiteraard niet verwarren met de technische marge van de snelheidscamera. Deze marge blijft ongewijzigd. De technische marge bedraagt 6 km/u voor snelheden onder de 100 km/u. Voor snelheden boven de 100 km/u bedraagt de marge 6% van de toegelaten snelheid. Op een plaats waar de toegelaten snelheid 120 km/u bedraagt, kan men dus enkel een snelheidsboete krijgen wanneer men 129 km/u rijdt of meer. Deze marge ligt overigens relatief hoog in vergelijking met onze buurlanden. In Frankrijk is deze 5 km/u voor snelheden onder de 100 km/u en in Nederland zelfs 3 km/u. 

Meer overtredingen vastgesteld

  2019 2020 2021 2022
Onmiddellijke inning  4.435.658 4.459.563    4.871.060  6.197.896 
Minnelijke schikking  420.883  347.657    417.137  480.848   

We zien een stijging van het aantal verstuurde boetes door de politie (onmiddellijke inningen) in 2022 ten opzichte van 2021. Het totaal aantal onmiddellijke inningen stijgt van 4,9 miljoen in 2021 naar 6,2 miljoen in 2022; een toename van ongeveer 27%. Indien de overtreder zijn onmiddellijke inning niet betaalt krijgt hij een verhoging van de boete met ongeveer 33% van het Openbaar Ministerie (minnelijke schikking). Het aantal minnelijke schikkingen is eveneens gestegen in 2022.  

In 2022 betaalden 94% van de overtreders hun boete na het ontvangen van een onmiddellijke inning eventueel gevolgd door een minnelijke schikking. Wie hardnekkig de boete naast zich neerlegt, krijgt een bevel tot betalen van het Openbaar Ministerie. Sinds de lancering van deze procedure in 2020 werden er iets meer dan een miljoen bevelen tot betalen uitgestuurd. 

Deze toename valt voor een groot deel toe te wijzen aan de verschuiving richting meer en performantere trajectcontroles. In 2021 zorgden de trajectcontroles voor bijna 427.689 verkeersboetes terwijl dit in 2022 om 1.475.584 vastgestelde overtredingen ging. Daarnaast zien we ook een globale toename van 278.941 verkeersboetes in 2022 ten opzichte van 2021 die worden vastgesteld met een mobiele of vaste camera. 

Tabel Analyse trajectcontroles

Impact op gemiddelde snelheid

De toegenomen overtredingen op plaatsen waar trajectcontroles geactiveerd werden, is geenszins een permanent gegeven. Uit eerdere ervaring van het parket van Limburg weten we dat het ongeveer 10 maanden duurt alvorens het aantal overtredingen terugvallen tot een minimum en de bestuurders hun rijgedrag aanpassen aan de nieuwe situatie. Veel belangrijker is het effect van de controles op de gemiddelde snelheid van automobilisten. In samenwerking met VIAS loopt hiervoor op verschillende plaatsen een studie. De resultaten daarvan worden later dit jaar verwacht.

Van november 2021 tot april 2022 liep er reeds een proefproject voor trajectcontroles op 5 snelwegen in het Waals gewest waar de tolerantiemarges werden afgeschaft. De bestuurders op deze trajecten werden steeds geflitst vanaf 129 km/u waar er voorheen tolerantiemarges tot 140km/u golden. Op de plaatsen waar de tolerantiemarges waren afgeschaft daalde de gemiddelde gecorrigeerde snelheid van 130 naar 120 kilometer per uur. Dat is belangrijk voor de verkeersveiligheid. Uit onderzoek van verkeersinstituut VIAS blijkt dat dit het risico op dodelijke slachtoffers met meer dan 30% doet afnemen. Dit niet alleen omdat de remafstand aanzienlijk korter is, maar ook omdat de verschillen in snelheden tussen verschillende bestuurders (een belangrijke oorzaak van ongevallen) minder groot is.

Het parket van de verkeersveiligheid wil met haar inspanningen op de plaatsen waar gecontroleerd wordt een dergelijke verbetering van de verkeersveiligheid voor alle weggebruikers bewerkstelligen. We werken daarom samen met ouders van verkeersslachtoffers om maximaal te sensibiliseren. Sinds 2019 stuurt de politie samen met een verkeersboete een sensibiliseringsboodschap naar de overtreder. Die boodschappen worden nu aangevuld met persoonlijke getuigenissen van verkeersslachtoffers.

Betaalwijzen

Betalingen 2020 2021 2022
Via overschrijving  3.400.000  3.700.000  4.501.476 
Via QR-code  612.159  1.100.000  1.791.137 
Via de website  203.000  184.000  226.890 

Tot slot wordt ook ingezet op gebruiksgemak voor de overtreders. Zo zijn de boetes sinds 2019 voorzien van een QR-code om vlot te kunnen betalen. Als we kijken naar de verschillende gebruikte betalingswijzen, dan zien we dat ook deze in de lift zitten.

Aantal identificaties 

  2019 2020 2021 2022
Identificeren van de persoon  529.046 555.741 740.923  1.362.654 
Betwistingen op feiten  61.774    56.647  66.583    72.137 

Ook het aantal identificaties en betwistingen stijgen jaarlijks. Indien een andere bestuurder de overtreding heeft begaan, kan de houder van de nummerplaat deze persoon identificeren. We zien een stijging van meer dan 100% van het aantal identificaties sinds 2020. Dit komt omdat ondernemingen de verplichting hebben om de identiteit van de bestuurder door te geven aan Justitie, iets wat ondernemingen steeds vaker en sneller doen. De verwerking van deze identificaties verloopt volledig automatisch op het portaal van Just-on-web.  

Is de overtreder niet akkoord met de overtreding zelf, dan kan de bestuurder deze betwisten op feiten. Een magistraat zal dan beoordelen indien de betwisting gegrond is of niet. Sinds juli 2022 staat het parket voor de verkeersveiligheid in voor deze beoordeling. Gemiddeld behandelen zij zo’n 6.000 betwistingen per maand.