Juridische bijstand en rechtsbijstand
U hebt recht op juridische bijstand.
Via de juridische eerstelijnsbijstand kan u tijdens een kort gesprek gratis praktische inlichtingen, juridische informatie en een eerste juridisch advies verkrijgen. Indien nodig kan u worden verwezen naar een gespecialiseerde organisatie. Er zijn zitdagen in de gerechtsgebouwen, de vredegerechten, de justitiehuizen, sommige gemeentelijke administraties, de meeste OCMW’s of in verschillende vzw’s die over een juridische dienst beschikken.
Voor een uitgebreid juridisch advies of bijstand, of indien u zich wil laten vertegenwoordigen, moet u zich tot een advocaat richten. U kiest vrij uw advocaat.
Via de juridische tweedelijnsbijstand (voorheen pro deo) kan u een beroep doen op de tussenkomst van een advocaat die, afhankelijk van uw inkomen, geheel of gedeeltelijk gratis zal zijn.
Hiervoor kan u terecht bij het bureau voor juridische bijstand.
Wanneer u over beperkte financiële middelen beschikt, kan u bovendien onder bepaalde voorwaarden vragen om te worden vrijgesteld van een aantal procedurekosten (bv. deurwaarderskosten, kosten voor kopieën uit het strafdossier, …) via het systeem van de rechtsbijstand.
Hiervoor moet u uw verzoek richten tot het bureau voor rechtsbijstand van de strafrechtbank waar de zaak aanhangig is. Als u zich reeds burgerlijke partij hebt gesteld, kan u dit verzoek, zelfs mondeling, richten tot de strafrechtbank die de zaak behandelt.
Indien u een verzekering hebt (bv. rechtsbijstands- of familiale verzekering), is het aan te raden uw verzekeraar te contacteren en hem een kopie van uw verhoor te bezorgen.
Bemiddeling
Bij het overlopen van de beknopte beschrijving van de procedure hebt u als slachtoffer, nabestaande of verwant misschien wel het gevoel dat alles boven uw hoofd gebeurt. De procedures lopen, de politiediensten en het gerecht doen hun werk, en intussen wordt u niet alleen met de feiten zelf geconfronteerd, maar ook en vooral met de gevolgen ervan. De kans bestaat dat u concrete en praktische vragen hebt over de dader waarop u misschien doorheen de gerechtelijke procedures geen antwoord krijgt. Bovendien kan u ook met allerlei emoties te kampen krijgen.
De wet biedt daarom iedereen die betrokken is in een strafprocedure de mogelijkheid om gratis een beroep te doen op een bemiddeling. Dit is mogelijk in elk stadium van de procedure en zelfs tijdens de strafuitvoering.
Door te kiezen voor een bemiddeling krijgen u en de andere partij de mogelijkheid om zelf te zoeken naar hoe u kan omgaan met de feiten en de gevolgen ervan.
Bemiddeling betekent dat dader en slachtoffer vrijwillig en met behulp van een neutrale persoon (de bemiddelaar) een gesprek aangaan over de feiten, de achtergronden, de betekenis en de gevolgen van een misdrijf.
Deze gesprekken kunnen rechtstreeks of onrechtstreeks verlopen. De bemiddelaar kan afzonderlijke gesprekken hebben met slachtoffer en dader waarbij hij vragen en boodschappen overbrengt van de ene naar de andere partij. Of partijen kunnen ervoor kiezen elkaar te ontmoeten in een gezamenlijk gesprek. Deze ontmoeting wordt uiteraard goed voorbereid met elk van de partijen afzonderlijk.
De inhoud van die gesprekken kan zeer uiteenlopend zijn: het kan gaan over de feiten zelf, de oorzaak en de gevolgen ervan. Wat verwachten de partijen (in de toekomst) van elkaar? Hoe voelen ze zich bij het hele gebeuren? Ook de vergoeding van morele en materiële schade kan aan bod komen.
De bemiddelingsgesprekken kunnen leiden tot een overeenkomst, bijvoorbeeld over het financiële herstel, over de emotionele beleving maar ook over zeer concrete zaken als: hoe zullen we elkaar begroeten als we elkaar tegenkomen op straat?
De bemiddeling is vertrouwelijk en de bemiddelaar is gebonden door een beroepsgeheim. Vandaar dat de partijen samen beslissen of zij iets over de bemiddeling willen meedelen aan de rechter of niet.
Een bemiddeling verloopt los van de gerechtelijke procedure en vervangt die niet. De gerechtelijke instanties blijven dus verantwoordelijk voor elke beslissing over de strafrechtelijke vervolging, de bestraffing en de uitvoering van de straffen. Dit belet echter niet dat u op elk moment van de procedure kan vragen een bemiddeling op te starten: nog voor de zaak voor de rechtbank verschijnt, terwijl de zaak voor de rechtbank verschijnt en nadat de rechter een straf heeft uitgesproken.
U kan zich tijdens de bemiddeling laten bijstaan door een advocaat.
Iedereen die op een directe wijze betrokken is bij een strafdossier (dader, slachtoffer, maar ook bijvoorbeeld een familielid of een nabestaande) kan om een bemiddeling vragen. De mogelijkheid tot bemiddeling is gratis.