In enkele muisklikken nagaan of een ondernemer betrouwbaar is? Ja hoor, het kan. Sinds 20 oktober 2023 kan iedereen het Centraal Register van Bestuursverboden (JustBan) raadplegen via Just-on-web, het digitale portaal van Justitie. Dit register vermeldt alle personen en ondernemers die een bestuursverbod opgelegd kregen van de rechtbank en die daardoor voor een bepaalde periode geen bestuursfuncties in een onderneming mogen uitvoeren. Met deze applicatie wil Justitie ervoor zorgen dat frauduleuze ondernemers minder slachtoffers maken.
Nood aan meer controle en communicatie
Te vaak slagen bedrieglijke ondernemers erin om ondanks een bestuursverbod toch opnieuw slachtoffers te maken. Dit gaat onder andere om bouwaannemers die keer op keer failliet gaan, maar toch nieuwe bedrijven blijven opstarten en herhaaldelijk mensen oplichten. Ze vragen bijvoorbeeld grote voorschotten en verdwijnen daarna van de radar. Deze wanpraktijken wil Justitie een halt toeroepen.
Dat was voorheen echter moeilijk door de afwezigheid van een centrale databank met bestuursverboden en door de gebrekkige informatie-uitwisseling tussen ondernemingsrechtbanken, politie en notarissen. Politieagenten moesten omslachtig op onderzoek gaan om de naleving van actieve bestuursverboden te controleren. En notarissen – die aan de wieg staan van vennootschappen en oprichtingsaktes – konden niet nagaan of er een bestuursverbod gold voor hun cliënten. Het resultaat? Burgers en bedrijven gingen vaak nietsvermoedend in zee met een ondernemer die eigenlijk een bestuursverbod op zak had, met alle gevolgen van dien.
‘Zwarte lijst’ met kwaadwillige ondernemers
Op 27 april 2023 keurde het parlement een wetsontwerp goed van Vincent Van Quickenborne, voormalig minister van Justitie. Met dit wetsontwerp zag het Centraal Register van Bestuursverboden het levenslicht. Dit is een ‘zwarte lijst’ met ondernemers die gedurende drie tot tien jaar geen bestuursfuncties meer mogen uitoefenen in een onderneming. Hieronder vallen functies zoals bestuurder, zaakvoerder, vaste vertegenwoordiger, dagelijks bestuurder, lid van een directiecomité, lid van een directieraad en vereffenaar.
Op 20 oktober 2023 werd ‘JustBan’ gelanceerd op Just-on-web. Voortaan kunnen Belgische burgers in totaal zo’n 10.000 bestuursverboden consulteren in het Centraal Register, na authenticatie via eID of itsme®. Maar ook Europese burgers kunnen nagaan of een Belgisch persoon of Belgische onderneming een bestuursverbod heeft gekregen. Dit is mogelijk dankzij de integratie van JustBan in het Europese BRIS-platform. Het BRIS (Business Registers Interconnection System) bundelt de ondernemingsregisters van de EU-lidstaten en bevat dus informatie over alle Europese ondernemingen.
Eerst de strafrechtelijke bestuursverboden
In een eerste fase worden enkel de actieve Belgische strafrechtelijke bestuursverboden gepubliceerd op Just-on-web. Dit zijn bestuursverboden die een strafrechter oplegt in een strafzaak, bijvoorbeeld wegens oplichting, valsheid in geschrifte of verduistering. Zo’n bestuursverbod is een bijkomende straf bovenop een gevangenisstraf en/of boete.
Bij een opzoeking vindt u de begin- en einddatum van het verbod, de familie- en voornaam van de betrokkene of – indien het om een onderneming gaat – de bedrijfsnaam, het ondernemingsnummer en de rechtsvorm. Een bestuursverbod wordt niet langer opgenomen in het register eens het verstreken is of ongedaan wordt gemaakt door de rechter.
In een tweede fase (in 2024) worden ook de burgerlijke bestuursverboden toegevoegd aan het Centraal Register. Deze bestuursverboden worden opgelegd door een ondernemingsrechter wanneer een privépersoon of ondernemer zich schuldig maakte aan faillissementsfraude of wanbeheer in de aanloop naar een faillissement. Een curator, schuldeiser of het Openbaar Ministerie kan zo’n zaak inleiden als het faillissement te wijten is aan een kennelijk grove fout van de partij in kwestie. In deze fase wordt de databank ook toegankelijk gemaakt via API in andere toepassingen voor politie, parket, notarissen, griffiers, de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) …
Verhoogde bescherming voor burgers en ondernemingen
Dankzij JustBan kunnen overheden, politie, griffies van de ondernemingsrechtbanken en andere relevante diensten in een mum van tijd een bestuursverbod opzoeken en vervolgens nakijken of de betrokkene zich aan het verbod houdt. Notarissen en griffiers van ondernemingsrechtbanken zijn in de toekomst zelfs verplicht om het Centraal Register te raadplegen bij elke cliënt die een nieuwe zaak wil starten of een bestuursfunctie wil bekleden.
Dankzij de centralisatie van de bestuursverboden op zowel Just-on-web als het BRIS, kunnen we op nationaal én internationaal niveau uniform controleren op kwaadwillige ondernemers. Zo krijgen malafide ondernemers voortaan minder kans om toe te slaan en zo worden burgers en ondernemingen beter beschermd.
Paul Van Tigchelt, minister van Justitie:
Bestuursverboden blijven te vaak dode letter omdat de controle erop ondermaats is. Dit zorgt ervoor dat malafide ondernemers en frauduleuze bestuurders vaak slachtoffers kunnen blijven maken. Hier moest paal en perk aan gesteld worden. Dankzij JustBan op Just-on-web kan iedereen nu nagaan of een ondernemer met wie ze in zee willen gaan al dan niet een bestuursverbod heeft opgelopen. Ook notarissen en politie zullen JustBan kunnen gebruiken om te controleren of een ondernemer een bestuursverbod kreeg.
Anouk Devenyns, voorzitter Nederlandstalige ondernemingsrechtbank Brussel:
Dankzij JustBan kunnen griffies van de ondernemingsrechtbank voortaan grondiger controleren op malafide ondernemers. Wil een persoon benoemd worden tot bestuurder of zaakvoerder, dan zullen de griffies dit weigeren als er een bestuursverbod is opgelegd. Daarnaast zullen ze ook bij de neerlegging van papieren stukken een adrescontrole doen van de zetel én een identiteitscontrole voor de leidinggevenden, de vennoten met onbeperkte aansprakelijkheid en de gevolmachtigden die namens de onderneming neerleggen.
Paul Dhaeyer, voorzitter Franstalige ondernemingsrechtbank Brussel:
JustBan zuivert het economische leven van mensen die een beroepsverbod kregen wegens een ernstige managementfout en die opnieuw een overtreding willen begaan. Dit zal bonafide bedrijven en consumenten beter beschermen tegen economische fraude.